مجله حقوق سلامت وابسته به پژوهشکده اخلاق زیستی و حقوق سلامت است. این نشریه و به زبان فارسی با چکیده انگلیسی به صورت پیوسته (Continuous) منتشر می‌شود و در برگیرنده مقالات مرتبط با حقوق سلامت و موضوعات میان رشته ای همانند حقوق بیماران، حقوق پرستاری، حقوق پزشکی، حقوق داروسازی، حقوق مالکیت فکری در عرصه پزشکی و دارویی، حقوق روانپزشکی، حقوق زیست فناوری و حقوق پیرا پزشکی است.
علاقمندان، پژوهشگران و صاحب‌نظران محترم میتوانند با رعایت کامل اصول و موارد مندرج در راهنمای نویسندگان، مقالات خود را به سامانه الکترونیکی مجله ارسال نمایند تا پس از بررسی، در صورت تأیید در نوبت چاپ قرار گیرد. بدیهی است عدم رعایت اصول ذکر شده موجب عدم پذیرش یا تأخیر در مراحل بررسی علمی، چاپ و انتشار مقالات دریافتی خواهد گردید.
حقوق سلامت (Health Law) از شاخه‌های مهم علم حقوق و یکی از حوزه‌های وسیع علوم میان‌رشته‌ای است که با ادغام دانش‌های مرتبط در شاخه‌های حقوق، اخلاق، پزشکی و سیاست‌گذاری، دربرگیرنده قواعد حقوقی حاکم بر سلامت فرد و جامعه و به‌طور کلی نظام سلامت می‌باشد. تمام بخش‌های مرتبط با نظام سلامت، یعنی تأمین‌کنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات و کالاهای مراقبت سلامت، سازندگان، خریداران، عرضه‌کنندگان، توزیع‌کنندگان، بیمه‌گران، بیماران، شرکت‌های تولیدکننده محصولات سلامت‌محور، محققان مطالعات بالینی، موضوع‌های مورد مطالعه حقوق سلامت هستند. به دیگر سخن، حقوق سلامت شامل قواعد عمومی است که می‌تواند بر حفظ و مراقبت از سلامت تأثیرگذار باشد، مانند حقوق صنفی و مالیاتی، حقوق محیط‌زیست، حقوق مسئولیت مدنی، حقوق اخلاق زیستی، حقوق اساسی، حقوق خانواده، حقوق کودکان، حقوق سالمندان، حقوق اداری، حقوق مالکیت معنوی، حقوق تأمین اجتماعی، حقوق بین‌الملل، حقوق بشر و حقوق پزشکی.
بر این اساس، حقوق سلامت مفهومی عام است که گاهی آن را در قالب حوزه‌های دارای هم‌پوشانی، اما متمایز از حیث مطالعاتی چون قوانین مراقبت‌های بهداشتی و درمانی، قوانین بهداشت عمومی و جمعیت، اخلاق زیستی و حقوق جهانی سلامت، دسته‌بندی نموده‌اند. از این منظر حقوق سلامت در ارتباط با قوانین و مقررات و رویه‌های حقوقی و حتی غیر حقوقی دارای الزام حرفه‌ای و اخلاقی در پهنه موضوعات مرتبط با عدالت در سلامت و توزیع امکانات در نظام سلامت، توجه به مسئولیت شاغلین حوزه درمان و حفظ حقوق آن‌ها، حقوق و تکالیف بیماران، محدوده کمی و کیفی آزمایش‌های نوین پزشکی و زیست فناوری و مسائلی از این دست، نظم و نسج یافته است.
در پیرابند سطوح، شاخه‌‌ها و رویکردهای مختلف می‌توان حقوق سلامت را مورد تبیین، تحقیق و پژوهش قرار داد که به اختصار برخی از آن‌ها ذیلاً مورد اشاره قرار می‌گیرد:
۱ـ منابع (Sources): حقوق سلامت دربردارنده منابع متنوعی از حقوق بشر، حقوق اساسی، حقوق عمومی، حقوق بین‌الملل، حقوق جزا، حقوق زیست‌فناوری، حقوق اداری، حقوق بیمه، حقوق مالیات، حقوق مالکیت، حقوق قراردادها، حقوق مدنی (حریم خصوصی و رازداری) و مهم‌تر از همه حقوق پزشکی است.
۲ـ سطوح (Levels): قوانین و مقررات مربوط به سلامت به سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌‌المللی اختصاص داشته و به هر صورت تطبیقی میتوانند مورد تحقیق قرار گیرند و در این میان، مقایسه چارچوب‌‌های قانونی نظام سلامت کشورهای مختلف از اهمیتی دوچندان برخوردار است.
۳ـ شاخه‌‌ها (Branches): مباحث حقوق سلامت مضاف بر شاخه کلاسیک «حقوق پزشکی»، در شاخه‌های نوظهور نظیر حقوق دندان‌پزشکی، حقوق پیراپزشکی، حقوق پرستاری، حقوق مامایی، حقوق دارویی، حقوق ژنتیک، حقوق مراکز درمانی، حقوق تأمین اجتماعی و حقوق بیمه سلامت مطرح می‌گردد.
۴ـ رویکردها (Approach): چهار رویکرد پژوهشی در مطالعه حقوق سلامت وجود دارد:
۴-۱- حق‌‌های بشری حوزه سلامت (Human Rights to Health Right): حق بر سلامت که حق برخورداری از بالاترین استاندارد قابل حصول سلامت جسمی و روانی است؛ این حق یک حق اساسی برای تمام ابنای بشر است که باید در برابر هرگونه تبعیض، به ویژه در مورد جمعیتهای آسیبپذیر مورد حفاظت و حمایت قرار گیرد. چهار عنصر اصلی تحقق این حق عبارتند از: موجود و فراهم‌بودن، قابل دسترس‌بودن، قابل قبول و باکیفیت‌بودن کالاها و خدمات سلامت که دولتها به منظور تحقق آن‌ها، دارای تعهداتی چون تعهد به احترام، تعهد به حمایت و تعهد به اجرا هستند.
۴-۲- حقوق سلامت عمومی (Public Health Law): حقوق سلامت عمومی به اختیارات دولتها در سطوح مختلف به منظور ارتقای سلامت عمومی در چارچوب ارزش‌ها و محدودیت‌های اجتماعی میپردازد تا شرایط لازم برای سالم‌‌زیستن مردم و جوامع تأمین و تضمین شود. این رشته تلاش می‌‌کند بین مسئولیت‌ها و وظایف دولتها و حق‌ها و آزادی‌های فردی و اجتماعی تعادل برقرار نماید. از موضوع‌های مهم تحقیقی آن می‌توان به حقوق جمعیتهای خاص و آسیبپذیر (زنان، کودکان، سالمندان، اقلیت‌ها، اشخاص بدون تابعیت و اتباع بیگانه)، حقوق بیماری‌های مسری، حقوق سلامت شغلی، حقوق سلامت روان، حقوق باروری، حقوق غذا، حقوق دارو، حقوق محیط زیست، حقوق بیوتروریسم، حقوق اقتصاد سلامت و حقوق پزشکی اشاره نمود.
۴-۳- حقوق مراقبت سلامت (Healthcare Law): حقوق مراقبت سلامت به بررسی ابعاد فردی و اجتماعی حق برخورداری از مراقبت‌های سلامت و تأمین مراقبت‌های سلامت بیماران توسط متخصصان و مراکز ارائه‌دهنده خدمات مراقبت سلامت بر اساس اصول حقوقی تعیین‌کننده استانداردهای مراقبتی و همچنین حق‌ها و مسئولیت‌های قانونی ارائه‌دهندگان و دریافت‌کنندگان خدمات مزبور (بیماران) میپردازد. از مهم‌ترین مسائل پژوهشی این حوزه می‌توان به حریم خصوصی، محرمانگی، رضایت آگاهانه، سهل‌انگاری، قصور و خطای پزشکی اشاره نمود. ناگفته نماند که موضوع‌های مرتبط با طب تلفیقی و سلامت الکترونیکی (دیجیتالی، سایبری و هوش مصنوعی) هم در حیطه مراقبت‌های سلامت قرار دارند.
۴-۴- حقوق اخلاق زیستی (Bioethics Law): حقوق اخلاق زیستی به مسائل حقوقی و اخلاقی ناشی از توسعه زیست‌فناوری و زیست‌پزشکی میپردازد و با انتخاب‌های اخلاقی در انجام اقدام‌های مهم کلینیکی رو به رو می‌شود. حقوق اخلاق زیستی با رشد سریع روش‌های کلینیکی و به ویژه بیوتکنولوژی، گسترش بسیاری یافته و در نتیجه مباحث پژوهشی ناظر بر این حوزه را می‌توان در دو گروه اصلی تقسیم‌بندی نمود؛ در آغاز حیات که موضوع‌هایی از قبیل فناوری‌های کمک باروری، سقط‌جنین و مباحث ژنتیک و تعدیل ژن قرار دارند و مرگ مغزی، اتانازی (قتل ترحم‌آمیز) که در گروه موضوع‌های مربوط به خاتمه حیات جای می‌‌گیرند.
|
